Rewitalizacja klasztoru w Węgrowie
Fundatorem obu obiektów był ówczesny właściciel Węgrowa, Jan Dobrogost Krasiński, który jest pochowany w podziemiach klasztoru, a jego serce spoczywa w szkatule umieszczonej w prezbiterium węgrowskiej bazyliki. Projektantami, budowniczymi oraz dekoratorami byli artyści z dworu króla Jana III Sobieskiego, czyli tak naprawdę ówczesna elita artystyczna Polski. To wszystko sprawia, że węgrowskie świątynie oprócz pierwszorzędnej roli sakralnej, stają się ciekawym miejscem odwiedzin dla współczesnego człowieka.
Węgrowski klasztor został wzniesiony w latach 1693-1715 roku. Kompleks wznoszony był dla ojców Franciszkanów Reformatów, którzy pełnili w nim posługę do 1864 roku. Zostali usunięci przez zaborcę za czynne zaangażowanie w działania niepodległościowe. Po II wojnie światowej w zabudowaniach klasztornych znajdowały się między innymi magazyny, pomieszczenia wykorzystywane były przez sąd oraz mleczarnię. Taka sytuacja sprawiła, że wraz z biegiem lat w okresie PRL-u podupadał. Na przestrzeni ostatnich lat, zwłaszcza od 2016 r. cały kompleks przechodzi gruntowne prace konserwatorsko-rewitalizacyjne. W latach 2016-2019 udało się parafii zrealizować 12 projektów rewitalizacyjnych oraz 14 projektów z zakresu kultury i edukacji. Został odnowiony kościół wewnątrz i na zewnątrz, posadzka, odrestaurowano wszystkie freski wewnątrz świątyni, trzy obrazy, sarkofag Jana Dobrogosta Krasińskiego oraz mur ogrodzeniowy. Większość prac została dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Taka efektywność to w dużym stopniu umiejętność zbudowania kapitału ludzkiego, który dostrzegł i zjednoczył ks. dr Romuald Kosk – proboszcz parafii, zakładając Stowarzyszenia Klasztor Węgrów – Centrum Dialogu Kultur. W minionym roku w podziemiach klasztoru została otwarta Ekspozycja Muzealna „Węgrów – miasto wielu kultur i religii”, która jest opowieścią w nowoczesnej, multimedialnej formie o wielokulturowości Węgrowa z wydźwiękiem edukacyjnym. Pomysłodawczynią stworzenia takiego miejsca była w 2013 r., ówczesna dyrektor Sokołowskiego Ośrodka Kultury, Maria Koc, obecnie Senator RP. To nowe miejsce wpisuje się w realizowany przez parafię projekt przy współpracy z Archidiecezją Lwowską, abp. Mieczysławem Mokrzyckim, w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020, który został dofinansowany ze środków Unii Europejskiej, Narodowego Instytutu Wolności-Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Powiatu Węgrowskiego i Miasta Węgrów. Ten projekt zakłada rewitalizację dwóch klasztorów: w Węgrowie, gdzie powstanie Centrum Dialogu Kultur oraz w Rawie Ruskiej. Na Ukrainie powstanie Ośrodek Dialogu Kultur oraz Rodzinny Dom Dziecka dla dzieci osieroconych wskutek działań wojennych prowadzonych na wschodzi Ukrainy. Oprócz remontu dwóch klasztorów, nadania im nowej funkcji społecznej, powstania nowy produkt turystyczny „Szlakiem Klasztorów Poreformackich”.
Rewitalizacja klasztoru w Węgrowie została opracowana po przeprowadzonej diagnozie społeczno-kulturalnej. Ideą jest stworzenie atrakcyjnego miejsca, w którym będą prowadzone działania o charakterze edukacyjnym, kulturalnym i naukowym skierowane do mieszkańców Węgrowa, Polski oraz zagranicy. W tym celu zaplanowano w klasztorze unikatowe rozwiązanie architektoniczne w tej części Polski, które ma łączyć przeszłość z teraźniejszością. Polegać ono będzie na zadaszeniu w formie przeszklenia wewnętrznego dziedzińca, zwanego wirydarzem, gdzie zostanie utworzona wielofunkcyjna sala do wspominanych aktywności. Dodatkowo na poddaszu zostanie utworzona baza noclegowa na 42 miejsca. Koniec realizacji projektu transgranicznego jest przewidziany na 31 lipca 2021 r. W bieżącym roku trwają także prace w krużgankach klasztoru, gdzie poddawane są pracom konserwatorskim malowidła ścienne, które są realizowane już trzeci rok. Dzięki pracom udało się także odkryć ukrytą pod farbami malowaną architekturę. To wszystko z utworzoną ekspozycją muzealną w podziemiach klasztoru będzie stanowiło kompleksową ofertę dla współczesnego człowieka, aby poprzez działania edukacyjno-kulturalne ukazywać także inny wymiar ludzkiego życia. Warto zaznaczyć, że wraz z otwarciem ekspozycji muzealnej coraz więcej osób odwiedza węgrowski obiekt. W minionych roku podwoiła się liczba odwiedzających wynosząc prawie 5,5 tys. osób, z czego 482 to wycieczki z 93 miast w Polsce oraz z 13 państw z zagranicy.
Prowadzone działania rewitalizacyjno-konserwatorskie przy węgrowskim dawnym klasztorze na pierwszy rzut oka mają na celu wzmocnić substancję zabytku oraz poprawić jego estetykę. To powierzchowne spojrzenie jest słuszne, ale zamysłem jest także na ile w dzisiejszy warunkach jest możliwe, przywrócenie pierwotnej idei ojców franciszkanów reformatów oraz Fundatora, co do wizualnej formy całego obiektu. Ponadto troska o materialne i niematerialne dziedzictwo Węgrowa oraz Polski jest zobowiązaniem, któremu należy także nadać charakter pastoralny i edukacyjny. Bardzo często osoby zwiedzające węgrowski klasztor traktują obiekt czysto turystycznie, a spotkanie z nimi może stać się doskonałą okazją do wprowadzenia na tzw. „drogę piękna”, o której mówił Gianfranco kard. Ravasi, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Kultury. Owa Via pulchritudinis jest miejscem, w którym poprzez dzieła kultury współczesny człowiek może dotknąć, a nawet zapoczątkować swoją drogę prowadzącą do spotkania z Bogiem.
Tekst i zdjęcia – dr Marek Sobisz
Prace w ramach Programu Transgranicznego:
Krużganki:
Sarkofag przed i po konserwacji:
Prace remontowe muru ogrodzeniowego:
Prace konserwatorsko-restauracyjne w zakrystii i kościele:
