ŁUBIN KOŚCIELNY – Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Pierwotnie wieś nazywała się Rudołtowo (1498), póżniej: Lubino, czy też Łubino (początek XVI w.). Około 1447 roku wieś ta została nadana Janowi Łubie herbu Lubicz, a jej granice wyznaczył Raczko Strocewicz herbu Zaremba, starosta bielski (przed 1450) – z polecenia Kazimierza Jagiellończyka, wielkiego księcia litewskiego (1440-1492). Syn wspomnianego Jana – Piotr Łuba herbu Lubicz, podsędek bielski (1498-1501), a następnie sędzia bielski (1501-1502), ufundował w Łubinie 14 sierpnia 1498 roku pierwszy, drewniany kościół pw. Wniebowzięcia NMP i nadał mu 12 włók ziemi (pole przy granicy grabowieckiej, pole wzdłuż Łubina i pole zwane Kliny) oraz dziesięcinę snopową. Pierwszym znanym proboszczem był tutaj ks. Jakub. W latach 1517-1518 funkcję proboszcza pełnił ks. Dominik, a w latach 1526-1553 ks. Stanisław Olędzki. W 1526 roku Maciej i Piotr z Łubina (synowie Piotra Łuby) powiększyli uposażenie parafii, które potwierdził w 1530 roku ks. Paweł Algimut książę Holszański (1485-1555), biskup łucki (1507-1536). Akt fundacyjny Piotra Łuby został oblatowany 4 marca 1663 r. w grodzie brańskim i zatwierdzony przez ks. Pawła Turskiego (1729-1800), biskupa łuckiego i brzeskiego (1771-1790).

W czasie „potopu” (1655-1658) i wojny moskiewskiej (1658-1660) kościół w Łubinie został dwukrotnie obrabowany, a ks. Mateusz Lubowicki, ówczesny proboszcz (1646-1661), zraniony przez żołnierzy szwedzkich. W 1672 roku spotykamy w księgach metrykalnych wzmiankę o istnieniu parafialnej szkoły w Łubinie, której nauczycielem był Szymon Kosecki. W dniu 25 września 1726 r. spłonęły budynki parafialne na skutek podpalenia. Kilka lat później, a dokładnie 19 lipca 1733 r. w wieżę kościoła uderzył piorun, nie wyrządzając jednak większych szkód. Kolatorem kościoła łubińskiego pod koniec XVIII był Wawrzyniec Poletyło herbu Trzywdar (1737-1800), burgrabia mielnicki (1781), podczaszy i sędzia ziemi bielskiej (1781-1792). W 1785 r. została postawiona drewniana plebania staraniem ks. Andrzeja Dmochowskiego (1728-1791), proboszcza łubińskiego (1769-1791). Kolejny pożar wieży kościoła, dachu, organów, ołtarzy, nowego szpitala (1812), karczmy, budynków gospodarczych (oprócz plebani) oraz ośmiu domów poddanych plebańskich miał miejsce 8 września 1812 r. Dużą pomoc w odbudowie wieży w 1813 r. okazała starościna korytnicka Aniela/Angela Węgierska, dziedziczka Kalnicy, Koszewa i części Łubina.

Pierwszy, drewniany kościół, dzięki nieustannym remontom, przetrwał aż do 8 września 1812 roku, kiedy w czasie pożaru całej wsi, wywołanego przez Żydów zgromadzonych na Święcie Namiotów, uległ częściowemu spaleniu. Jego odbudową kierował ks. Baltazar Zawadzki (1765-1826), syn Antoniego (1701-1801), wikariusz (1792-1795) a później proboszcz w Łubinie (1795-1826) i wicedziekan bielski. Po raz kolejny świątynia została przebudowana w 1857 roku, staraniem ks. Tomasza Podgórskiego (1806-1876), proboszcza łubińskiego (1853-1876), który rok później wystawił również nową drewnianą dzwonnicę.

Fundamenty pod nowy, murowany kościół poświęcił 24 września 1906 roku ks. kan. Wilhelm Szwarc (1837-1915), proboszcz i dziekan białostocki (1880-1915). Staraniem ks. Pawła Dołżyka (1871-1943), proboszcza w Łubinie (1901-1910), nowa świątynia w stylu neogotyckim została zbudowana w latach 1906-1909. Jej poświęcenia dokonał w dniu 29 czerwca 1910 roku ks. kan. Julian Alojzy Ellert (1866-1925), dziekan grodzieński (1896-1913). W październiku tegoż roku rozebrano starą świątynię, a dla zaznaczenia miejsca postawiono figurę Matki Bożej (po drugiej stronie drogi). Nad wyposażeniem wnętrza i otoczeniem czuwał kolejny proboszcz ks. Benon Konstanty Kay (1882-1936), który w latach 1910-1913 ogrodził plac kościelny i zbudował schody, ołtarz główny, boczne oraz ambonę.

W czasie I wojny światowej kościół uległ częściowemu zniszczeniu i został obrabowany. W 1943 roku Niemcy zarekwirowali cztery dzwony, a rok później wycofujące się oddziały niemieckie wysadziły w powietrze dwie wieże, uszkadzając jednocześnie fronton kościoła i dach. Częściowego remontu dokonał w pierwszych latach po wojnie ks. Stefan Truskowski (1896-1959), proboszcz łubiński (1931-1952). Ks. Marian Godlewski (1899-1964), jego następca (1957-1962) w 1961 r. zakończył odbudowę frontonu świątyni i dwóch wież kościelnych. Gruntowną restaurację kościoła w latach 1992-2001 przeprowadził ks. kan. mgr Tadeusz Kryński. W latach 2007-2010 staraniem proboszcza ks. dr. Romualda Koska dokonano renowacji całej elewacji kościoła i dwóch wież, które pokryto blachą miedzianą.

Plebania murowana, położona naprzeciwko kościoła, po drugiej stronie drogi, została wybudowana w latach 1974-1975 staraniem ks. Kazimierza Olszewskiego (prob. 1970-1982).

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski